ارزیابی عوامل مؤثر بر مصرف لوازم آرایشی قاچاق

از چالشهای فراروی ایران در مسیر توسعه، مسأله قاچاق کاال است که در این بین قاچاق لوازم آرایشی که با سالمت مصرفکنندگان مرتبط است، اهمیت بهسزایی دارد. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل رفتار خرید و مصرفی لوازم آرایشی قاچاق در بین زنان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش آمیخته است. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه حضرت معصومه )س( در شهر قم در سال 1397 است. در مرحله کیفی، نمونه به تعداد 20 نفر با روش هدفمند انتخاب شده و دادههای پژوهش در مرحله کیفی با استفاده از روش تحلیل تم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای گردآوری دادهها در این بخش از مصاحبه استفاده شده که تا رسیدن به اشباع نظری، به گردآوری دادهها از آن پرداخته شده است. در بخش کمی نیز تعداد 15 نمونه به روش هدفمند انتخاب شد. ابزار گردآوری دادههای کمی نیز پرسشنامه محقق ساخته است. تحلیل این دادهها به روش AHP مقایسه زوجی است که با استفاده از نرمافزار spss انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که بهترتیب آمیخته بازاریابی محصوالت قاچاق، نقش دولت و نقش مصرفکنندگان مهمترین عوامل در تحلیل علت مصرف لوازم آرایشی قاچاق در زنان است.

ذیرش اجتماعی زنان در جامعه تا حد ز یادی با ظاهر آنها مرتبط است. بر این اساس زنان، پول، زمان و انرژی ز یادی را صرف میکنند تا ظاهر خود را از طرق مختلف به شکل آرمانی درآورند. آرایش کردن یکی از شیوههایی است که از زمانهای بسیار دور بهمنظور رسیدن به این هدف کاربرد داشته است ]1 .]استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی از شروع تمدن، بخش عمدهای از مراقبتهای بدن را تشکیل میدهد؛ که مصرفکنندگان آن نهتنها اقشار باالی جامعه بلکه از افراد طبقه متوسط و پایین نیز تشکیلشده است]2 .] توسعه مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی بهدلیل مراقبتهای شخصی، نیاز به تأیید دیگران و حتی برای افزایش ً اعتمادبهنفس میباشد. استفاده از لوازم آرایشی عمیقا مرتبط با روش و فرهنگ جامعه میباشد و نشاندهنده یک صنعت قابلتوجه جهانی است ]3.] صنعت جهانی لوازم آرایشی و زیبایی یکی از بزرگترین و پرسودترین صنایع جهان محسوب میشود که در سال 2016 ،بازار لوازم آرایشی در جهان نسبت به سال قبل حدود 4 درصد رشد داشته است؛ که تا سال 2016 ،آسیا و اقیانوسیه ً 40 درصد از بازار جهانی را رهبر این صنعت بودند و تقریبا تشکیل میدادند. پیشبینی میشود که بین سالهای 2016 14.9 ً و 2021 ،بازار فوق در آسیا و اقیانوسیه با رشد تقریبا میلیارد دالر آمریکا روبهرو گردد ]4 .]ارزش بازار آرایشی در ایران حدود 4 میلیارد دالر در سال 2016 میباشد، ایران بهعنوان یک کشور مصرفکننده، در بخش تولید ضعیف عمل میکند و تنها حدود 20 درصد مواد آرایشی تولید میکند که در این بین 63 درصد از کل لوازم آرایشی در بازار ایران قاچاق هستند ]5 .]مصرف بیش از حد محصوالت زیبایی توسط زنان جوان ایرانی، بافت اجتماعی جامعه را با مشکل روبهرو کرده است ]6 .]این امر موجب شده است کشور ما به دومین مصرفکننده لوازم آرایش در خاورمیانه و هفتمین واردکننده لوازم آرایش در جهان تبدیل شود بیکاری یکی از بزرگترین مشکالت در جوامع حاضر بهخصوص در کشورهای در حال توسعه، میباشد که باعث میشود مردم برای تأمین معاش و گذران زندگی خود به انواع شغلهای کاذب و غیررسمی رو ی آورند. یکی از این فعالیتهای غیررسمی، قاچاق کاال است ]8 .]قاچاق کاال به معنای وارد کردن کاالها به کشور یا صادرات کاالهای غیرقانونی از کشور است ]9 .]بهعبارتی قاچاقچیان، کاالها را بدون فرامین قانونی، حقوق ورودی و حقوق گمرکی وارد یا صادر و یا حملونقل مینمایند ]10 .]هرچند بحث قاچاق منحصر به اقتصاد ایران نیست، بلکه بهدلیل شرایط خاص جغرافیایی برای ورود و خروج کاال و نیز نبود شرایط باثبات در کشورهای همسایه بسیار قابلتوجه است ]8 .]با وجود تأ کیدات مقام معظم رهبری بر مبارزه با قاچاق، آمار و ارقام اعالمشده حجم عظیمی از کاالی قاچاق به کشور را نشان میدهد. این رقم بین 16 تا 20 میلیارد دالر است درحالیکه واردات رسمی به کشور تنها 50 میلیارد دالر میباشد ]11 .] بر اساس آمار گمرک جمهوری اسالمی ایران نیز فرآوردههای آرایشی و بهداشتی بعد از انواع تلفن و لوازم جانبی در سال 91 در رتبه دهم اقالم مکشوفه قاچاق قرار دارد. بهعبارتی، حدود 85/1 درصد کل قاچاق کشور را قاچاق محصوالت آرایشی و بهداشتی به خود اختصاص داده و تنها در سال 91 در مقایسه با سال 90 ،از نظر ارزش ر یالی، میزان کشفیات فرآوردههای آرایشی، 471 درصد رشد داشته است؛ که به معنای بیش از چهار برابر شدن کشفیات قاچاق فرآوردههای آرایشی در یک سال است ]12.] تحقیقات نشان میدهد که خرید آ گاهانه کاالهای قاچاق شدیدا به معیارهای مصرفکننده مربوط است. این معیارها شامل باورها، نگرشها و قضاوتهای اخالقی است که مصرفکنندگان هنگام تصمیمگیری و خرید کاالهای قاچاق مورد ارز یابی قرار میدهند. مصرفکنندهای که آ گاهانه اقدام به خرید کاالهای قاچاق میکند در واقع درگیر یک عمل غیر قانونی است. حقیقت این است که کاالهای قاچاق با برندهای معتبر در همه جای دنیا و از جمله ایران بهراحتی در دسترس بوده و باعث تشویق مصرفکنندگان به خرید این محصوالت میشوند. اما مسأله اصلی تولید این نوع کاالها نیست، بلکه تقاضایی است که مصرفکنندگان برای این محصوالت دارند و باعث بهوجود آمدن بازار برای این نوع کاالها شده است. بنابراین دلیل این که چرا مردم تمایل به خرید محصوالت قاچاق دارند میتواند بهعنوان یک شاخص مهم ما را در درک اینکه چرا آنها محصوالت قاچاق را خریداری میکنند، کمک کند ]13 .]همچنین در این زمینه مبارزه با قاچاق کاال و جلوگیری از ورود این محصوالت به کشور نیز مؤثر میباشد تا عالوه بر این که تولیدکنندگان اصلی بیشتر از این متحمل ضرر و زیانهای تولید کاالهای غیرقانونی نشوند، سالمت جامعه و مصرفکنندگان را نیز از خطرات مصرف کاالهای جعلی مصون داشت و جامعه را بهسوی مصرف صحیح کاال هدایت نمود. ازاینرو، مبارزه با قاچاق کاال برای حمایت واقعی از اقتصاد کشور و همچنین برقراری هرچه کاملتر امنیت مناطق مرزی ضروری است. برای حل هر مشکلی ابتدا بایستی عوامل بهوجود آورنده آن را مورد بررسی قرار داد تا با شناخت صحیح این موارد، راهکارهای مناسب برای رفع آن مشکل ارائه شود. ازاینرو تحقیق حاضر با استفاده از یک پژوهش آمیخته، پاسخ مناسبی به شناسایی رتبهبندی عوامل مؤثر بر تحلیل رفتار مصرفی لوازم آرایشی قاچاق در زنان است. درصد4.5 ً با توجه به آمار و ارقام منتشرشده، تقریبا درآمد ساالنه خانوادههای ایرانی برای لوازم آرایشی و مراقبت از پوست صرف میشود. این در حالی است که در آلمان 5.1 درصد، در انگلستان و فرانسه 3/1درصد و در ایتالیا 3درصد است ]5 .]همچنین، گفتنی است که 90 درصد لوازم آرایشی موجود در ایران تقلبی و بدون مجوز است ]14 .]به این علت در بسیاری از موارد زیانهای قاچاق کاال تنها متوجه اقتصاد یک کشور نیست، بلکه این نوع تجارت غیررسمی، بهداشت و سالمت جامعه را به خطر میاندازد. حجم باالی قاچاق کاالهای آرایشی و بهداشتی، تهدیدکننده سالمت جسمی و حتی در بسیاری موارد روانی جامعه است ]15 .]نگاهی به آمار و ارقام، رشد مصرف لوازم آرایشی را نشان میدهد که فروش محصوالت آرایشی در ایران تجارت پرسودی را تشکیل میدهد که بهدلیل قاچاقی بودن ا کثر این محصوالت، سود آنها عاید کشورهای صادرکننده و در نهایت شرکتهای آرایشی بزرگ چندملیتی جهانی میشود ]16 .]بهعبارتی مصرفکنندگان کاالی قاچاق، همواره منافع کوتاهمدت و سطحی خود یعنی قیمت ارزان در بهترین حالت کیفیت را در نظر میگیرند.